Dünyanın var oluşu ile ilgili beş ile sekiz milyar yıl gibi süreler tahmin edilir.Bunun kesin olmadığı gibi insanın yeryüzünde görülmesinin kırk bin yıl olduğu da kesin değildir.Ancak buna yakın bir zaman diliminin içinde Cro Magnon adı ile bilinen mağarada ilk insan türlerinden biri dönemine ait izler bıraktı.Barınak olarak bu mağarayı kullanıyordu.İnsan daha sonra toprağın verimliliğini keşfetti.Böylece yeryüzünde tarım çağı başladı ve insanoğlu kalıcı bir barınak yapma gereği duydu.Bu andan itibaren yapı sanatı doğdu ve günümüze kadar gelişerek zamanla mimari adını aldı.
Zaman geçse de günümüzde hala binaların üç süreç ile yapıldığı görülmektedir.
1.İlkel topluluklarda bir uzlaşma görülmez,kişi birkaç basit teknik ile bir bina yapabilir.Bu süreçle meydana gelen binalar tek tip olup malzeme olduğu gibi kullanılır sonuç olarak yöresel mimari kapsamına girmezler.
2.Bir başka toplulukta insanlar bina yapımına doğrudan katılmazlar.İnşaatı,konusunda uzman biri yapar.Bu durumda ''indigenious'',''vernaculaire''veya şu anda Türkçe'de kullanılan yöresel mimari alanında kabul edilir.
3.Nihayet yeni bin yıla girildiğinde mimar kimliğini taşıyan bir insan ve emrinde her türlü malzeme ve teknik bulunmaktadır.Bu çağda tasarım artık geleneğin önüne geçmiştir.Gerçek mimar daha önceki süreçleri bilir ve onların yararlanılacak yönlerini bulur.
Yöresel mimari için ;kırsal,halk mimarisi,ilkel mimari,mimarsız mimari gibi ifadeler kullanılır.Yöresel Mimarinin oluşumundaki özellikler şu şekilde sıralanabilir.
-Yöresel mimaride kendine özgü bir tasarım yöntemi yoktur;kullanım şekli,strüktür,yapı malzemesi ve yöre özellikleri bina formunu belirler.Estetik ve teorikten söz edilmez.
-Strüktür ve teknik değişebilir ancak yapı malzemesi doğal ve doğadan üretilmelidir.Mutlaka bir teknik sözlük bulunur.
-İçinde bulunulan site ve iklime uyum sağlar.
-Geleneklerin gereği komşulara ve ağaç,akarsu ve benzeri doğa unsurlarına saygı gösterilmelidir
-Her bina için bir estetik kalite belirlenmez estetik kalite gelenek sayesinde kendi kendine oluşur.
Türkiye'deki Yöresel Mimari Örnekleri
Kırsal alanda inşa edilmiş bir çok bina bu tür mimari içinde yer alır.Yöresel malzeme ve yöntemle oluşturulmuş diğer inşaatlar da aynı sınıfa dahil edilebilir.Tarım ülkesi olan Türkiye'deki kırsal yaşam kültür ve coğrafya olarak farklı mimari örnekler sergilemektedir.Başka bir husus ise ülke topraklarının bazı kısımlarının ahşap sağlayacak alana sahip olamamasıdır.Bu durum nitelikli taş için de geçerlidir.Bu nedenle güneşte kurutulmuş tuğla(kerpiç) kullanımı Anadolu'nun büyük bölümünde egemendir.Bu malzemeyi yine bölgenin çok rastlanan ağacı kavak tamamlar.Bu koşullar Türkiye coğrafyasının yöresel mimarisini belirler.Ahşap bütün Karadeniz kıyıları,Marmara,Trakya ayrıca iç Ege ve iç Akdeniz'de görülür.Kıyı Ege,Kapadokya ve Güneydoğu Anadolu'nun büyük bir bölümüne kargir inşaat hakimdir.Orta ve Doğu Anadolu'nun yapı malzemesi ise kerpiçtir.Ancak her malzeme her yörede aynı mimariyi sağlamaz.
Genelde yöresel mimarinin en önemli örneği olan evin dış görünüşünün onun kökeni hakkında bilgi verdiği kanaati yaygındır.Evin şeklini belirleyen hususlar biri de o yörede oluşmuş yaşam şeklidir.İslam dogmasının en belirgin özelliklerinden olan kadın erkek ayrımının zengin evlerdeki tipik göstergesi olan harem ve selamlık oluşumu bir gösteriş ve genele uyma şekli olarak diğer balkan evlerinde de görülebilir.
Geleneksel konutun kökeni üzerinde durulması gereken bir konudur.Konutun kökeni hakkında geleneksel konut ile ilk ilgilenen S.H.ELDEM söz konusu evin birdenbire oluşmadığını kabul eder kökeninin Anadolu olduğu konusunda kararlıdır.Doğan KUBAN konutun Sasani eyvanı,Hilani ve Anadolunun bazı yapılarının oluşturduğu bir sentez olarak belirtir.Emel ESİN'e göre Çin kasırlarının Ayda EREL'e göre de Uygur pavyonunun geleneksel konutun kökenini oluşturamayacağı hususunu kanıtlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder